2024 жылғы 22-28 қаңтар аралығында Қазақстанда жатыр мойны обырының алдын алудың халықаралық апталығы өтеді
Біздің елімізде әйелдер арасындағы онкопатология құрылымында жатыр мойны обыры (ЖМО) сүт безі обырынан кейін екінші орында. Жатыр мойны обырының ең жоғары деңгейі 40-44 жасқа келеді.
Көбінесе жатыр мойны обырының алғашқы белгілері 30-55 жас аралығындағы әйелдерде кездеседі (бұл ауру соңғы жылдары өте «жасарды»). Бұл патология оңай диагноз қойылуына қарамастан, өкінішке орай, пациенттердің жартысына жуығы оны кеш анықтайды. Қазіргі заманғы медицина ағзаның толық сауығуына және қалпына келуіне дейін мәселені шешудің бірнеше жолын ұсынады. Тәжірибе көрсеткендей, ауруды ерте уақтылы емдегенде (ағзаны алып тастамай) болашақта әйелде сау ұрпақ болуы мүмкін.
Жатыр мойны обыры - жатыр мойны эпителийінде пайда болатын қатерлі ісік. Сонымен қатар, бұл адам папилломасының вирусына (АПВ) қарсы вакциналау арқылы алдын алуға болатын жалғыз қатерлі ісік. Көп жағдайда жатыр мойны обырының дамуына АПВ себеп болады.
АПВ қарсы вакциналау АҚШ, Канада, Израиль, Катар, БАӘ, Ұлыбритания, Германия, Австрия, Швейцария, Франция, Австралия және Жапония сияқты 100-ден астам елдің ұлттық иммундау бағдарламаларына енгізілген. АПВ-ге қарсы вакциналау көрші елдерде - Өзбекстан мен Түрікменстанда да жүргізіледі. Әлемнің 42 елінде қыздарды да, ұлдарды да вакциналаумен гендерлік бейтарап тәсіл енгізілген.
Ресми мәліметтерге сәйкес Австралияда Ұлттық вакциналау бағдарламасы енгізілгеннен кейін 9 жыл өткен соң, 18-35 жас аралығындағы әйелдерде АПВ-нің 4 түрінің таралуы айтарлықтай 90 % - дан астамға төмендеді.
АҚШ-та 2015-2018 жылдар аралығында әйелдер арасында АПВ-нің 4 түрінің таралуы 14-19 жас аралығындағы әйелдер арасында вакциналауға дейінгі кезеңмен салыстырғанда 88 % - ға, ал 20-24 жас аралығындағы әйелдер арасында 81 % - ға төмен.
АПВ қарсы егу - вирустық инфекцияның папилломасы мен АПВ-мен байланысты аурулардың алдын алудың танылған әдісі.
Естеріңізге сала кетейік, 2013 жылы елімізде 11-13 жастағы қыздарға адам папилломасының вирусына қарсы вакцина егіле бастады. Бұл пилоттық жоба болды, оған 4 өңір — Атырау және Павлодар облыстары, сондай-ақ Алматы мен Астана қатысты. Пилоттық жоба барысында 17 295 қыз вакцина алды. 11 жастан 26 жасқа дейін 11 648 бала екі доза вакцина алды. Вакциналау ата-аналардың келісімімен жүргізілді, таңдау үшін екі валентті және төрт валентті вакциналар ұсынылды, сол кезеңнің әлемдік стратегиясына сәйкес 3 доза енгізілді. Содан кейін, 2015 жылы вакциналаудан бас тартуға байланысты жоба тоқтатылды.
2022 жылы ҚР ДСМ ҚазОРҒЗИ өз зерттеуін жүргізді: 2013 жылы егілген қыздардың бір бөлігін (1129 адам) тауып, сол жастағы 871 вакциналанбаған қызды тексерді. Талдау нәтижесінде вакциналанбаған топта қыздардың 18,2% - он онкогендік типтегі АПВ (АПВ 16, 18), ал вакциналанған топта 0,12% онкогендік емес вирустар (АПВ 51, 52) табылғаны анықталды, бұл нәтиже вакциналаудың тиімділігін дәлелдейді.
2024 жылдың қыркүйегінен бастап ата-аналардың келісімі болған жағдайда мектептерде 11 жастағы қыздарға (жыныстық өмірдің алғашқы тәжірибесіне дейін) иммундау жүргізу жоспарлануда. Сонымен қатар, скрининг 35 пен 55 жас аралығындағы әйелдер үшін жатыр мойнының шырышты қабығын АПВ-тестілеуін енгізеді, әр 5 жыл сайын, өйткені бұл топта ЖМО ауруымен шалдығу пайызы ең жоғары.
